نظام سیاسی جدید ایران در حال شکل گیری بود.اندیشه های دینی و انقلابی،مبنای نظام جدید بود.این،هم برای مسلمانان دنیا پیام داشت و هم برای نظام های استبدادی ووابسته ی خاورمیانه.یکی از علت های شروع جنگ،همین ماهیت انقلابی و اسلامی جمهوری اسلامی بود.دلایل دیگری هم وجود داشتند.مثل اختلافات مرزی و جاه طلبی صدام،ولی جهان بینی ایران علت مهمتری بود.همین جهان بینی و شعارهای اسلامی باعث شد بقیه قدرت ها تکلیفشان را با ایران بدانند و رابطه و موضعشان را در جنگ ایران و عراق مشخص کنند.فکر میکردند ایران برای آنها تهدید است.

رژیم پهلوی سقوط کرده بود و آمریکاشریک قدرتمندش در منطقه را از دست داده بود.ماجرای تسخیر سفارت وگروگان گیری و پاسخ منفی ایران به کارتر برای همکاری امنیتی،آمریکا را ترسانده بود.میترسید موج انقلاب به بقیه کشورهای همسایه هم برسد و دشمنی و مخالفت با آمریکا بشود روال.برای همین هم صدام را علم کردند.شاید میشد اینطوری ایران و انقلاب را زمین گیر کرد.

هنری کسینجر مخفیانه سفر کرد به عراق.مذاکره با وزیر خارجه عراق انجام شد و آمریکا دولت عراق را از لیست حامیان تروریسم حذف کرد.غیر ازاین اگر بود نمی توانست راحت اسلحه بفرستد آن جا.نه ملیون دلار اعتبار داد به کمک تسلیحاتی و یک و دو دهم ملیون دلار هم برای انتقال نفت عراق از طریق اردن.اطلاعات ماهواره ای ایران هم در اختیار عراق قرار گرفت.جابه جایی نیروهای ایران و موضع گیری کشتی های ایرانی در جنگ نفت کش ها را به عراقی ها اطلاع دادند.عکس های ماهواره ای آنقدر دقیق بود که حتا می توانستند تصویر راه رفتن و رژه رفتن سربازهای ایرانی را هم ببینند.در حمله به فاو هم سازمان اطلاعاتی آمریکا (CIA  )وارد عمل شد و سه شبانه روز،سیستم رادار ایران در منطقه را مختل کرد.ایران تحریم شده بود و در عوض،قطعه های کامپیوتری پیشرفته در اختیار عراق گذاشته میشد تا برد موشک هاشان را زیاد کنند.

عملیات کربلای پنج انجام شد و آمریکایی ها باز نگران شدند.این بار نیروهاشان را وارد خلیج کردند.باید از پیروزی قطعی ایران جلوگیری می کردند.نیم ملیارد دلار بمب خوشه ای دادند به شیلی تا ببرد عراق.عراق دیگر چی می خواست؟یکی از این بمب ها کافی بود تا ده برابر مساحت یک زمین فوتبال تخریب شود.

خود آمریکا هم به بهانه ی درخواست کمک کویت برای حمایت از نفت کش هاش وارد خلیج شد.حالا ایران با وجود ناوهای جنگی آمریکا با مشکل روبه رو بود.تلاش آمریکا برای جلوگیری از ورود اسلحه به ایران همچنان ادامه داشت.میخواست بندرهای ایران را محاصره کند،برای همین از شهریور شصت و شش،چهل و شش کشتی جنگی آورد توی منطقه.سی ام شهریور هم یک کشتی کوچک ایرانی به نام ایران اجر را زد.رسما وارد جنگ شده بود.حمله به سکوهای نفتی رشادت و رسالت در مهر شصت و شش و سکوهای سلمان و نصر در فروردین شصت و هفت روحیه عراق را قوی تر میکرد.حمله موشکی ناو وینسنس به هواپیمای مسافری ایران در تیر شصت و هفت به عراق اعتماد بیش تری داد.صدام استفاده از سلاح شیمیایی را شروع کرد..فاو را هم پس گرفت و دوباره پیش روی کردطرف ایران.شرکت های خصوصی آمریکا هم مجوز گرفته بودند نمونه های مواد بیولوژیکی و میکروبی وارد عراق کنند.میکروب سیاه زخم،طاعون و باکتری سمی ستریدیوم باتولینی.

شوروی گاهی از عراق حمایت میکرد و گاهی از ایران.رفتارش در جنگ مدام تغییر میکرد.قبل از انقلاب عراق زیر چتر شوروی بود.از سال هزاروسیصدو پنجاه و یکدولتش متعهد شده بود سالانه یک و نیم ملیارد دلار تجهیزات نظامی بدهد به عراق.جنگ که شروع شد شوروی حامی عراق نبود ولی حمایتی هم از ایران نکرد.ایران که جواب منفی داد به شوروی،آنها هم شدند تامین کننده تسلیحات عراق.پاسخ ایران در مورد مساله مجاهدان افغان بود و دستگیری سران توده و انحلالش.کرملین از این موضع ایران خوشش نیامد و تکلیف شوروی را معلوم کرد.دوباره بعد مدت ها شوروی شروع کرد به حمایت تسلیحاتی صدام.دو سال از جنگ گذشته بود و عراق خیلی از تجهیزاتش را از دست داده بود.شوروی همه را برایش دوباره جایگزین کرد.سال هشتاد وسه میلادی بود و حالا عراق موشکهایی داشت که در منطقه بی نظیر بود.بعد عملیات بدر،میگ های 25 شوروی وارد عراق شد.این هواپیماها بالاتر از سقف برد پدافندهوایی ایران پرواز میکردند و میتوانستند با خیال راحت در آسمان شهرهای ایران بچرخند.ضدهوایی های ایران فقط نگاه شان میکردند و تبدیل می شدند به یک هدف ثابت و آسان.روس ها شیلی را مجبور کردند کارشناس های نظامیش را از ایران بکشد بیرون.به شان گفتند اول در سیستم هدایت موشک های زمین به زمین اسکاد و موشک های زمین به هوای ایران خرابکاری کنند؛بعد بروند.اینطوری فرصت برای مانور میگهای عراقی بیشتر می شد.هرچند خیلی زود مهندس های ایرانی همه موشک ها را دوباره راه انداختند اما شوروی میگ های 29و31 ب=ه عراق داد که قدرت بالاتری داشتند.جنگ شهرها و بمباران غیرنظامی شکل وحشتناک تری پیدا کرد.

این حمایت ها ادامه داشت تا تیرهزاروسیصدوشصت وشش که آمریکا تصمیم گرفت روی نفت کش های کویتی پرچمش را نصب کند.این کار باعث شد مواضعش را عوض کند.وزیر خارجه ی شوروی سفر کرد به ایران و گفت از حضور آمریکا در خلیج فارس ناراضی است.قطع نامه ی پانصدو نود هشت که تصویب شد گرایش شوروی به ایران بیشتر شد.البته این رابطه،برای تبلیغ علیه آمریکا بود نه طرفداری از جمهوری اسلامی.به هر حال،مسکو از طرح تحریم تسلیحاتی ایران حمایت نکرد.آمریکا آن را به عنوان مکمل قطع نامه آورده بود و میخواست تصویبش کند.

عراق میخواست جنگ را عربی کند.تقریبا همه ی کشورهای حاشیه ی خلیج به دلیل وابستگی به نفت و آمریکا با تمام قوا کنار صدام بودند.صدام میگفت دارد هم از عراق و هم از کشورهای حاشیه ی خلیج دفاع می کند.برای همین توقع داشت عربها به ش کمک کنند.کمکهای مالی خیلی براش مهم نبودند چون صدام معتقد بود عراق هم پول میدهد هم خون.

عربستان از حامیان جدی عراق بود.پیمان امنیت متقابل بین عراق و عربستان از یک سال قبل جنگ امضا شده بود.در بیست و نهم شهریور پنجاه و هشت.یک ماه مانده به جنگ،عربستان اخبار سری ایران را که آمریکایی ها تهیه کرده بودند رساند به عراق.اطلاعاتی درباره ارتش ایران،تعداد نفرات،مواضع و تجهیزات و اوضاع اقتصادی و اجتماعی.یک جور نقشه کامل جنگ.

کشورهای نفتی منطقه حاضر شدند چهارده ملیارد دلار وام بدون بهره بدهند به عراق.خود عراق آن موقع(یک سال قبل از جنگ)سی و هشت ملیون دلار ذخیره ی ارزی داشت.

اردن و کویت از دیگر کشورهای عرب مدافع صدام بودند.روز سی و یک شهریور پنجاه ونه،اولین گلوله تانک را ملک حسین پادشاه اردن در کنار صدام به ایران شلیک کرد.علاوه بر این،اردن نیروی الیرموک خودش را برای شرکت در جنگ به عراق اعزام کرد.کویت هم نزدیک پانزده ملیون دلار پول نقد(وام بلا عوض)به بغداد داد.پایگاه هواییش را هم بارها در اختیار نیروی هوایی عراق قرار داد.این پایگاه در راس خلیج بود.میشد از آنجا شناورهای ایرانی را زد.در جریان پس گرفتن فاو هم،کویت با عراق همکاری کرد.رابطه با مصر ولی جور دیگری بود.تا قبل جنگ با ایران،عراق رابطه اش با مصر قطع بود.مصری ها در جریان امضای کمپ دیوید اسرائیل را به رسمیت شناخته بودند.جنگ که شروع شد رابطه از سر گرفته شد.مصر سی هزار نیرو اعزام کرد به عراق.برای مسلح کردن عراق هم فعالیت میکرد.به خصوص همان اوایل جنگ.یک قرار سری گذاشته بودند برای تجهیز عراق به موشکهای بالستیک که قابلیت حمل کلاهک هسته ای دارد.در اواخر جنگ مصر شده بود کانال صدور فن آوری های موشکی ناتو از اروپا به عراق.حسنی مبارک سه و نیم ملیارد دلار موشک و تسلیحات فروخته بود به عراق و البته صدام پولش را نداد.سودان حامی دیگر عراق بود.اواسط دی ماه شصت ویک صدها نفر از سربازان ارتش سودان برای جنگ علیه ایران اعزام شدند.دفترهای ثبت نامشان هم برای اعزام نیرو به عراق دایر بود.شورای همکاری خلیج فارس هشت ماه بعد از شروع جنگ تشکیل شد.نیروهای عراقی زمین گیر شده بودند که این شورا شکل گرفت.کشورهای عضو،از همان شروع جنگ،از عراق حمایت میکردند.هم حمایت سیاسی و هم مالی.بندر بعضی کشورها شده بود مرکز ترابری دریایی برای عراق.عربستان و کویت به حساب عراق سیصدوپنجاه هزار بشکه نفت در روز میفروختند.اتحادیه عرب هم تحت تسلط عربستان و اردن بود و از زمان شروع جنگ از عراق حمایت میکرد.به خصوص بعد از آزادسازی خرمشهر.

جنگ که شروع شد بعضی کشورها بیطرف ماندند.الجزایر و یمن و سازمان آزادی بخش فلسطین از این ها بودند.سوریه و لیبی ولی از همان اول کم و بیش از ایران حمایت کردند و حمله ی نظامی به ایران را محکوم کردند.این حمایت سوریه بقیه کشورهای جبهه پایداری عرب را هم تحت تاثیر قرار داد.سوریه همان اوایل جنگ خط لوله نفتی عراق به مدیترانه را بست و به ایران و کردها کمک کرد.

لیبی و یمن جنوبی و الجزایر هم به ایران سلاح میفروختند.بعدها هم الجزایر شد میانجی برای تمام کردن جنگ.محمد بن یحیی وزیر امور خارجه اش را هم در یک ماموریت رفت و برگشت بین بغداد و تهرزان در اردیبهشت شصت و یک از دست داد.در همین سفر کشته شد.احمد سکوتره رییس جمهور گینه و رئیس کمیته کمکهای بشردوستانه سازمان کنفرانس اسلامی هم تلاش کرد جنگ تمام شود.آب گل آلود بود و هرکس ماهی خودش را میگرفت.کشورهای آسیایی به خصوص،چین موضع رسمی بیطرف گرفته بودند ولی از منبعهای تامین سلاح ایران بودند.موشک های کرم ابریشم را به ایران فروختند.چین اولین فروشنده ی تجهیزات نظامی به ایران بود.مهمترین مدافع سیاسیش هم محسوب می شد.حتی حاضر شد هواپیماهای باری ایران در طول جنگ از آسمان کشورش عبور کنند.راههای هوایی غرب کشور به خاطر جنگ بسته بود.با این حال به خاطر روابطش با آمریکا،هیچ وقت حاضر نشد عراق را به خاطر شروع جنگ محکوم کند.به عراق هم سلاح میفروخت.چند ماه بعد از شروع جنگ با عراق قرارداد بست و هزار وسیصد دستگاه تانکT-59ساخت دهه ی هزارونهصدوپنجاه،آتشبار توپخانه و نفربر زرهی داد به عراق.اواخر پنجاه ونه و اوایل شصت ولی رابطه ی چین با عراق محکم تر شد.اوضاع داخلی ایران به هم ریخته بود.برای همین چینرابطه اش با عراق را محکمتر کرد و قرار شد برایش اورانیوم غنی شده بفرستد.توافق برای همکاری های اقتصادی و بازرگانی هم بود.این ماجرا تا سال شصت ویک ادامه داشت.تا زمانی که چین و ایران با هم تفاهم نامه ی تجاری-نظامی امضا کردند و قرار شد چین چهارکارخانه ی تولید موشک و مهمات و لوازم یدکی بزند در ایران.قرار شد تجهیزات نظامی هم به ایران بفروشد.از آنطرف ولی همچنان فروش اسلحه اش به عراق و قراردادهای ملیاردی خرید تجهیزات جنگی ادامه داشت.هم برای ایران و هم برای عراق.چین به هر دو کشور تجهیزات میفروخت.هواپیماهای جنگی J6وj7  ،تانکهایT-59  ،قطعات یدکی توپ های 130 میلیمتری و سلاحهای سبک،موشک کرم ابریشم،موشک های کروزC801و موشک هایCSI  ،خلبان ها و مهندسین و تکنسین های سپاه هم برای آموزش میرفتند به چین.از آنطرف هم عراق به تجهیزات جنگی چین مجهز میشد.اوایل سال شصت وشش،چین سی فروند جنگنده بمب افکن چیانگ شش و چیانگ هفت،نوع چینی میگ های نوزده و بیست و یک روسی و هشتاد فروند موشک کرم ابریشم و چهل فروند موشک زمین به زمین از نوع اسکادBرا از طریق کره شمالی فرستاد ایران.حمایت های سیاسی چین از ایران ادامه داشت.طوری که هوانگ جیاهو،نماینده دائم چین در مقر سازمان ملل متحد،برای اولین بار از لفظ جنگ ایران و عراق استفاده کرد؛در جلسه شورای امنیت در بیستم ژوئیه هزارونهصد و هشتادوهفت.در دستور جلسه گفته شده بود وضعیت بین ایران و عراق.کسی از اصطلاح جنگ استفاده نمی کرد.نیمه دوم سال هزارو سیصدو شصت و شش،هم اعلام کرد که رای را وتو میکند.آمریکا و انگلیس تلاش میکردند طرح تحریم تسلیحاتی ایران را تهیه کنند و بدهند به شورای امنیت.چین اعلام کرد اگر اکثریت اعضای شورای امنیت به تحریم تسلیحاتی رای مثبت بدهند،آن را وتو میکند.از سال شصت و سه تا سال شصت وشش،دو و نیم ملیارد دلار به ایران سلاح فروخته بود.دو سوم کل تجهیزات نظامی ایران را.به عراق یک و نیم ملیارد فروخته بود.هرچند تا قبل سال شصت و سه بع عراق بیشتر تجهیزات نظامی داده بود.کشورهای اروپای غربی هم در جنگ بی تاثیر نبودند.فرانسه سال شصت،شصت فروند میراژF-1مجهز به موشک را به عراق داد.همان سال بنی صدر و مسعود رجوی را هم به عنوان پناهنده سیاسی پذیرفت.سال شصت و یک دیپلمات هاش را از تهران برد و پنج فروند هواپیمای سوپر استاندارد مجهز به موشک های اگزوست به عراق داد.عراق با آنها می توانست نفت کش های ایرانی را هدف بگیرد.از مهر هزاروسیصدو پنجاه و نه،تا اواخر شصت ویک هم پنج و شش دهم ملیارد دلار اسلحه و چهارو هفت دهم ملیارد دلار کالای غیر نظامی به عراق فروخت که هفت ملیارد دلارش وام بود.عراق به فرانسه بدهکار بود،برای همین فرانسه از عراق حمایت میکرد تا صدام سقوط نکند.معامله های دیگری هم انجام شد.عراق از شرکت فرانسویTRTیک فیوز فوق العاده پیشرفته و پیچیده خرید.با نصب آن روی دماغه ی خمپاره،گلوله ها درست قبل از رسیدن به زمین منفجر میشدند.حتی مقدمات اعطای یک بمب اتمی هم بررسی شد،برای مجبور کردن ایران به توقف جنگ.تکنولوژی و روش تولید انبوه مواد اولیه ی تولید سلاح های شیمیایی،دست کشورهای غربی بود.آلمان نقش اول را داشت برای انتقال این مواد به عراق.شرکت آلمانی کارل کولمب شش خط تولید سلاح شیمیایی در مجتمع سامره ایجاد کرده بود.اولیش سال هزارونهصد و هشتاد و سه و آخریش سال هزارو نهصد و هشتادو شش تکمیل شدند.گاز خردل و اسید پروسیک و گازهای عصبی سارین و تابون و مواد مرگ آور دیگر تولید میکردند.بعد عملیات کربلای 5،سلاح های شیمیایی با کیفیت بهتر هم به عراق داده شد.عراق از ایتالیا هم وام گرفت؛برای خرید نه ملیون مین ضد نفر.مین ها ساخت شرکت والسلا بود که پنجاه درصد سهامش متعلق بود به شرکت فیات،گروه صنعتی بزرگ ایتالیا.سال هزارو نهصدو هشتاد و دو عراق تصمیم گرفت پناهگاههای زیرزمینی بسازد که منابع و تجهیزاتش از خطر بمباران های هوایی در امان باشند.برای همین شرکت مارکنی انگلیس فرستنده های مایکروویو نظامی به عراق داد.قرار شد شرکت راکال هم کارخانه ی تولید پیشرفته ترین رادیوی نظامی جهان ،جاگوار را در عراق بسازد.شرکت بلژیکی هم قرار بود برای جنگنده های پیشرفته عراقی هشتصد پناهگاه در عمق پنجاه متری زمین احداث کند.سیسکو از اعتبارات صادراتی دولت بلژیک استفاده میکرد و چهرساله هفده پایگاه هوایی و چند مقر نظامی در عراق ساخت.

جنگ که طولانی شد،عراق از شرکت سوئیسی آلساالو خواست که کار روی پروژه ی اورانیوم را شروع کند.بعد معلوم شد این شرکت یک واحد تولیدی خاص در کارخانه ی القائم عراق ایجاد کرده که مواد کلیدی برای تولید سلاح های هسته ای و سمی را استخراج کند.

ایران و عراق هردو عضو جنبش عدم تعهد بودند.توقع میرفت جنبش در حل اختلاف،نقش موثری ایفا کند و برای اتمام جنگ تلاش کند ولی سایه ی آمریکا اینجا هم احساس میشد.سکوت بزرگی بر جلسه های جنبش عدم تعهد سایه انداخته بود.سکوتی که نشان می داد جنبش بیهوده و ناکارامد است.همان روزهای اول جنگ،کمیته حسن نیت تشکیل شد و جلسه های زیادی برای حل مساله برگزار شد.ولی هیچکدام نتیجه ای نداشت.ساختار،اهداف،اصول اولیه و تشکیلات جنبش کارایی نداشت.اعضای آن با هم هماهنگ نبودند و از همه بدتر،دنباله رو شورای امنیت و قدرت های بزرگ بودند.بیانیه ی هشتمین اجلاس سران عدم تعهد در حراره هم نقص های حقوقی زیادی داشت.ایران گله کرده بود و خواسته بود اعضا واقع بینانه تر برخورد کنند.به هر حال قطع نامه ی پانصدو نود هشت کار جنگ را تمام کرد و تنها کاری که جنبش عدم تعهد کرد،تشکر از دو عضو مهم خود برای پذیرش صلح بود!